چگونه در آلمان دانشجوی دکترا بشویم؟

آلمان با هر ساله ۳,۶۰۰ فارغ‌التحصیل خارجی که دوره دکترا را در این کشور تکمیل می‌کنند، یکی از معروف‌ترین مقاصد برای تحصیل در خارج از کشور است. در این مقاله درباره نحوه اپلای برای دوره PhD در آلمان صحبت می‌کنیم.

دلیل این که چرا آلمان به عنوان یک مقصد تحصیلی، معروف شده است پیچیده نیست. این کشور به عنوان یک کشور پیشرو در نوآوری در تکنولوژی و پژوهش شهرت جهانی دارد، از اقتصاد قوی و کیفیت بالای زندگی بهره‌مند است و به خصوص برای رشته‌های مهندسی و تولید، کشوری شناخته شده است.

بسیاری از دانشگاه‌های آلمان به خاطر قرار داشتن ۴۵ دانشگاه این کشور بر اساس رنکینگ جهانی QS در سال ۲۰۱۹ جزو ۱۰۰۰ دانشگاه برتر دنیا، شهرت جهانی دارند. در میان دانشگاه‌های کشور آلمان، مرکز تحقیقات دانشگاهی معتبری مانند دانشگاه فناوری مونیخ، رتبه اول دانشگاه‌های کشور آلمان و رتبه ۶۱ ام دنیا را بالاتر از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ با رتبه ۶۲ ام به خود اختصاص داده است.

کشور آلمان علاوه بر کیفیت بالای زندگی، با هزینه‌های پایین برای تحصیل و فرصت‌های مناسب برای دریافت کمک هزینه تحصیلی برای دانشجویان خارجی جذابیت زیادی دارد. دوره‌های دکترا در آلمان معمولا شهریه دریافت نمی‌کنند و بیش از یک چهارم داوطلبین دکترا در آلمان، کمک هزینه (فاند) عمومی دریافت می‌کنند.

چه نوع دوره‌های دکترایی در آلمان ارائه می‌شوند؟

دکترای فردی

دکترای فردی، گزینه‌ای معمول برای دوره PhD به شمار می‌آید و معروف‌ترین نوع دکترا  است. در این نوع PhD، شما پایان‌نامه یا رساله خود را زیر نظر یک استاد راهنما ارائه می‌دهید؛ ولی بیش‌تر به طور مستقل کار می‌کنید. مدت زمان این دوره‌ها با یکدیگر متفاوت است؛ ولی معمولا سه تا ۵ سال به طول می‌انجامند. این گزینه انعطاف عمل زیادی به شما می‌دهد؛ ولی ابتکار عمل شخصی و مسئولیت‌پذیری زیادی را نیز می‌طلبد. در این نوع دوره، شما محدود به پیش بردن تحقیقات خود در دانشگاه نیستید؛ بلکه می‌توانید پروژه‌ای را در یک موسسه پژوهشی غیر دانشگاهی یا در بخش صنعتی یک شرکت آلمانی نیز به انجام برسانید.

دوره‌های سازمان یافته دکترا

شما می‌توانید گزینه‌ای به نام دوره سازمان یافته PhD را نیز در آلمان انتخاب کنید. این برنامه شامل گروهی از دانشجویان دکترا می‌باشد که به وسیله تعدادی از استادان راهنما آموزش می‌بینند. حدود ۶۰۰ برنامه از این نوع، عموما با ترکیبی مناسب برای دانشجویان خارجی و آموزش به زبان انگلیسی در آلمان موجود هستند.

این برنامه‌ها از این جهت با دوره‌های دکترای فردی تفاوت دارند که اهداف پژوهشی دانشجویان باید مطابق برنامه‌های تعریف شده برای PhD باشد؛ در حالی که دکترای فردی، ساختار آزادنه‌تری برای پروژه تحقیقات به فرد ارائه می‌کند. همینطور شما باید در سخنرانی و سمینارها شرکت کنید و معمولا یک مشاور دارید.

کدام دانشگاه‌های آلمانی دوره‌ دکترا ارائه می‌دهند؟

بسیاری از دانشگاه‌های آلمان دوره دکترا ارائه می‌دهند. سرویس تبادل آکادمیک آلمان (DAAD)، پایگاه داده‌ جامعی است که شما می‌توانید برای جستجو جهت یافتن دوره PhD مناسب برای خود از آن استفاده کنید.

تحصیل در دوره PhD در آلمان چقدر هزینه دارد؟

خبر خوب این است که با این که از سال ۲۰۱۷ از دانشجویان غیر اروپایی که در ایالت بادن-وورتمبرگ (Baden-Württemberg) تحصیل می‌کنند شهریه‌ دریافت می‌شود، دانشجویان دکترا از این امر مبرا هستند؛ این بدین معنی است که مقطع PhD برای تمامی دانشجویان در تمامی دانشگاه‌های عمومی آلمان، بدون توجه به ملیت و در بازه زمانی استاندارد دوره (به مدت ۳ سال) رایگان باقی‌ می‌ماند. در صورتی که تحصیل شما بیش‌تر از این بازه زمانی طول بکشد، ممکن است ملزم به پرداخت شهریه شوید.

با این حال دانشجویان PhD نیز مشابه همه سطوح تحصیلی در آلمان، برای تامین هزینه‌های مدیریتی و سایر هزینه‌های دانشگاه ملزم به پرداخت سهمیه نیمسال تحصیلی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ یورو (۱۷۵ تا ۲۳۰ دلار آمریکا) هستند.

این بدین معنی است که اصلی‌ترین هزینه‌ای که شما می‌پردازید، هزینه‌‌های زندگی در آلمان خواهد بود. در صورتی که برای ویزای دانشجویی اپلای کنید، از شما درخواست می‌شود که ثابت کنید سالیانه به حداقل ۸,۷۰۰ یورو  ( ۱۰,۱۵۰ دلار آمریکا) دسترسی دارید.

با این حال طبق اطلاعات DAAD، به این دلیل که هر دانشجو برای تامین هزینه‌های زندگی در آلمان که شامل اجاره، غذا، پوشاک، حمل و نقل، موارد مورد نیاز برای کار، تفریح و سایر هزینه‌ها می‌باشد به طور عادی به حدود سالیانه ۱۰,۲۰۰ یورو (۱۱,۷۰۰ دلار آمریکا) و ماهیانه ۸۵۰ یورو (۹۸۰ دلار آمریکا) نیاز دارد، ممکن است این رقم کافی نباشد. حتی ممکن است برای زندگی در شهرهای گران قیمت مثل مونیخ به پول بیش‌تری نیاز باشد.

آیا می‌توان در آلمان کمک هزینه تحصیلی (فاند) گرفت؟

اغلب دانشجویان دکترا روی پروژه‌ای تحقیقاتی کار می‌کنند که هزینه آن تامین شده است یا بورسیه دریافت می‌کنند. در صورتی که قصد دارید برای یک بورسیه اپلای کنید تا هزینه‌های خود را کاهش دهید، ممکن است بتوانید بورسیه مورد نظر خود را در میان وب سایت رسمی دانشگاهی که می‌خواهید در آن تحصیل کنید بیابید. شما همینطور می‌توانید از لیست بورسیه‌های تحصیلی در آلمان، از فرصت‌های فاند PhD کمک بگیرید.

همچنین شما می‌توانید به عنوان مکمل مالی خود، یک شغل پاره وقت در دانشگاه یا خارج از آن داشته باشید. ولی در این راستا لازم است از هرگونه محدودیت احتمالی آگاه شوید. برای دانشجویان اتحادیه اروپا (EU) یا منطقه اقتصادی اروپا (EEA) به جز دانشجویان اهل بلغارستان و رمانی، محدودیتی برای این که کجا و چه زمانی کار می‌کنند وجود ندارد. اگر شما یک دانشجوی تمام وقت خارج از اتحادیه اروپا هستید، پیش از زمانی که برای ویزای کاری اپلای کنید اجازه دارید در سال حداکثر ۱۲۰ روز کامل یا ۲۴۰ نصف روز مشغول به کار باشید. به محض استخدام در شغل، باید با اداره استخدام آلمان تماس بگیرید تا از شرایط قانونی آن مطلع شوید.

برای ورود به دانشگاه های آلمان چه شرایطی لازم است؟

الزامات ورود به دانشگاه‌ها و دوره‌های PhD با یکدیگر متفاوتند؛ ولی معمولا شما به مدرک تحصیلی دانشگاهی خوبی نیاز دارید که معادل مدرک کارشناسی ارشد آلمان باشد. از طرفی، اپلای کنندگان خارجی واجد شرایط که مدرک کارشناسی دارند نیز ممکن است با گذراندن آزمون ورودی و احتمالا شرکت در مصاحبه به عنوان دانشجوی دکترا پذیرش شوند.

اگر شما در حال تحصیل در دوره PhD به زبان انگلیسی هستید و زبان مادری شما انگلیسی نیست، باید صلاحیت خود را در زبان انگلیسی با آزمون‌های زبان مانند آیلتس یا تافل ثابت کنید. همچنین در صورتی که در حال تحصیل یا سابمیت PhD خود به زبان آلمانی هستید، ممکن است نیاز پیدا کنید صلاحیت خود در زبان آلمانی را از طریق شرکت در آزمون‌هایی مانند DSH یا TestDaF ثابت کنید.

• بیست چیزی که کاش وقتی دکترایم را آغاز کردم می‌دانستم
• چه بورسیه‌هایی در آمریکا برای دانشجویان خارجی وجود دارد؟

چگونه برای دوره PhD در آلمان اپلای کنیم؟

فرآیند پذیرش یا گزینش حضوری برای دانشجویان دکترا در آلمان وجود ندارد و فرآیند بررسی اپلیکیشن شما بسته به این که دکترای فردی یا دوره سازمانی PhD را انتخاب کرده‌ باشید، به صورت آنلاین انجام می شود و متفاوت خواهد بود؛ در صورتی که دوره سازمانی PhD را انتخاب کرده باشید، باید مستقیما در دانشگاه انتخابی خود اپلای کنید.

در صورتی که برای دکترای فردی اپلای می‌کنید، ابتدا باید استاد مناسبی را بیابید که حاضر است، استاد راهنمای شما باشد. ممکن است از طریق دانشجوهای سال بالایی در دانشگاه قبلی خود، یا با جستجو در موسسات و مراکز یا تیم‌های پژوهشی که به زمینه مورد علاقه شما مرتبط هستند بتوانید استاد راهنمای مناسبتان را پیدا کنید.

پس از این که یک استاد راهنما پیدا کردید، دپارتمان مربوطه یا کمیته دکترا باید شایستگی شما به عنوان یک کاندیدای دکترا را تایید کند. این فرآیند معمولا نیازمند به تکمیل اپلیکیشن آنلاینی است شامل بیانیه‌‌ای از استاد راهنمای شما، کپی‌ تایید شده از مدارک تحصیلی و ریزنمرات، مدرک تایید صلاحیت شما از دفتر رئیس دانشکده، منابع آکادمیک (ریکامندیشن ها) و سایر مدارکی است که نشان می دهد شما می توانید در مقطع دکترا تحصیل کنید. همچنین اپلیکیشن آنلاین شما باید شامل نمره آزمون زبان انگلیسی یا آلمانی شما نیز باشد. اداره امور دانشجویی در دانشگاه انتخابی شما این مدارک را بررسی می‌کند و سپس اجازه شروع تحصیلات دکترا (یا همان پذیرش تحصیلی) را به شما می‌دهد.

قدم بعدی، ثبت‌نام در دانشگاه است. برای این که واجد شرایط ثبت‌نام شوید، ابتدا دانشگاه باید اپلیکیشن شما را برای پذیرش تحصیلات دکترا قبول کرده باشد (پذیرش داده باشد). با این حال، همه دپارتمان‌ها به این نیاز ندارند که اپلای کنندگان به طور رسمی پس از دریافت پذیرش در آن‌ها ثبت‌نام کنند. شما می‌توانید مقررات مربوط به ثبت‌نام را در وب سایت رسمی دانشگاه بیابید. هر چند قوانین ثبت نام پس از اعطای پذیرش به شما، توسط دانشگاه به اطلاعتان خواهد رسید.

شما همینطور باید مطمئن شوید که مدرک کارشناسی ارشد شما توسط دانشگاهی که در آن پذیرش دریافت کرده اید تایید شده است و همینطور لازم است ویزای دانشجویی دریافت کنید و اطمینان یابید که سرمایه پولی شما متناسب با مدت زمانی است که در آلمان می‌مانید.

آیا من به ویزای دانشجویی نیاز دارم؟

این موضوع به کشور مبدا شما بستگی دارد. بسیاری از دانشجویان به ویزای دانشجویی نیاز ندارند، ولی به اجازه اقامت احتیاج دارند. (دانشجویان ایرانی ملزم به دریافت ویزای دانشجویی هستند.) شما می‌توانید برای مطالعه بیش‌تر درباره اخذ ویزای دانشجویی به اینجا مراجعه کنید یا از طریق وب سایت اداره فدرال خارجی، به بررسی اجمالی کشورهایی که نیاز به ویزای دانشجویی دارند بپردازید.

آیا باید بتوانم آلمانی حرف بزنم؟

شما ملزم به صحبت به زبان آلمانی نیستید. با این حال به شما توصیه می‌کنیم حداقل در حد ابتدایی زبان آلمانی را یاد بگیرید تا بتوانید به نیازهای خود در آلمان پاسخ دهید. شما می‌توانید در طول دوره تحصیل خود یا پس از آن روی زبان آلمانی خود کار کنید. اگر در حال تحصیل برای دکترای فردی هستید، پایان‌نامه شما اغلب می‌تواند به زبان انگلیسی نوشته شود؛ ولی برای دوره‌های سازمان یافته PhD قطعا به شما اجازه خواهند داد پایان‌نامه خود را به زبان انگلیسی تهیه کنید.