رنکینگ دانشگاه‌ها چیست؟

نیلوفر میثاقی

۱۳۹۵/۰۹/۲۵

1268 بازدید

دانشجویانی که قصد اپلای در دانشگاه‌های خارجی را دارند، یکی از مواردی که برای انتخاب دانشگاه در نظر می‌گیرند، رتبه (Rank) آن دانشگاه می‌باشد. تا پیش از سال ۱۹۹۸ دانشگاه‌ها به صورت امروزی رتبه بندی نمی‌شدند و تحصیل در کشورهای پیشرفته و تراز اول برای دانشجویان ملاک و معیار محسوب می‌شد، تا اینکه در همین سال و بر اساس درخواستی از سوی رئیس جمهور وقت چین، دانشگاه‌های جهان توسط دانشگاه شانگهای رتبه‌بندی گردید. هدف چین از این رتبه‌بندی که آن را به نام رنکینگ دانشگاه‌ها می‌شناسیم، مشخص نمودن فاصله دانشگاه‌های چین با دانشگاه‌های برتر دنیا و در نهایت کاهش این فاصله و ارتقاء سطح دانشگاه‌‌های این کشور بود. نتایج این رتبه‌بندی پنج سال بعد و در سال ۲۰۰۳ منتشر گردید و از آن پس هر ساله این رتبه‌‌ها به روز شده و اعلام می‌گردند. از آن سال به بعد برخی موسسات معتبر علمی برای تعیین رنکینگ دانشگاه‌ها وارد عمل شده‌اند و امروزه رتبه بندی‌های متنوعی توسط موسسات علمی مختلف صورت می‌گیرد. در ادامه مقاله در مورد این رنکینگ‌ها توضیحاتی ارائه شده است.

مهمترین مراکز رتبه بندی‌ دانشگاه‌های جهان

• رتبه ‌بندی دانشگاه شانگهای
• رتبه ‌بندی موسسه تایمز
• رتبه‌ بندی موسسه QS World
• رتبه ‌بندی وبومتریک (Webometrics)
• رتبه‌ بندی دانشگاه‌ها بر اساس عملکرد URAP

رتبه ‌بندی دانشگاه شانگهای

این رتبه ‌بندی دانشگاه‌ها که به رتبه ‌بندی علمی معروف است، همان طور که در مقدمه مقاله بیان شد از معتبرترین رتبه ‌بندی‌ها در سطح جهان است و در واقع اولین رتبه بندی از این قبیل است که امروزه رایج و متداول شده است و  توسط دانشگاه شانگهای ارزیابی می‌شود. شاخص‌های اصلی در این رتبه‌بندی در حوزه علوم طبیعی ، تعداد مقالات انتشار یافته در مجلات Nature و Science و همچنین تعداد اساتید برنده جایزه نوبلی که در این دانشگاه تدریس می کنند، است. این رتبه ‌بندی توسط برخی نشریات معتبر مانند اکونومیست مورد استناد قرار می‌گیرد. بر اساس رتبه بندی دانشگاه شانگهای هر ساله لیست ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان منتشر می‌گردد.

رتبه بندی موسسه Times

تایمز یک موسسه نشر است که در زمینه نشریات آموزش عالی فعالیت دارد و در کشور انگلستان قرار دارد. ملاک این موسسه در ابتدا برای رنکینگ، شهرت آن دانشگاه بود اما به مرور شاخص‌های خود را در پنج دسته تقسیم کرد. شاخص‌هایی که امروز موسسه تایمز از آن برای رتبه بندی دانشگاه‌ها استفاده می‌کند، شامل انتقال دانش (میزان ارجاع به مقالات نشریات معتبر)، تحقیقات، آموزش، درآمد‌های صنعتی و اعتبار بین‌المللی دانشگاه است.

رتبه بندی QS

موسسه QS (Quacquarelli Symonds)  تا سال ۲۰۰۹ با همکاری موسسه تایمز رتبه ‌بندی‌های خود را منتشر می‌کرد، اما امروزه این موسسه رنکینگ جداگانه خود را با عنوان بهترین ‌دانشگاه‌های جهان منتشر می‌نماید. موسسه QS دارای یک ساختار ارزیابی بوده و با پیگیری و جمع آوری اطلاعات مرتبط با پژوهشگران و استاد‌هایی که در سیستم ارزیابی خود ثبت نموده است، رتبه‌های خود را ارائه می‌نماید. معیارهای اصلی سنجش در این سیستم شامل کیفیت تدریس، کیفیت تحقیقات، میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان، بنیاد سازمانی دانشگاه، نوآوری‌ها و به اشتراک گذاشتن علوم مختلف است.

موسسه QS همچنین فهرست بهترین دانشگاه‎های جهان را در سال ۲۰۱۶ برای ۴۲ رشته رتبه بندی نمود. بر این اساس دانشگاه‌هایی که در رشته‌هایی مانند پزشکی، مهندسی، علوم انسانی رتبه‌های برتر را کسب نموده‌اند، در این لیست ثبت شدند و نکته قابل توجه آن این بود که بر اساس این لیست موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT)  و دانشگاه هاروارد در ۱۲ رشته رتبه اول را بدست آورده‌اند.

رتبه بندی وبومتریک (رتبه بندی وب‌سایت دانشگاه‌ها)

رتبه‌ بندی وبومتریک (Webometrics) توسط آزمایشگاه سایبرمتریک (Cybermetrics) اسپانیا انجام می‌پذیرد و شامل پایگاه ‌داده‌های پانزده هزار دانشگاه و حدود ۵ هزار مرکز تحقیقاتی است. این مرکز دانشگاه‌های دنیا را بر اساس شاخص حضور در دنیای مجازی (وب) رتبه ‌بندی می‌نماید. در این مدل رنکینگ، حجم اطلاعات منتشر شده توسط یک دانشگاه بر روی وب‌سایت آن دانشگاه، قابلیت دسترسی به اطلاعات وب سایت، تعداد مقالات انتشار یافته و میزان ارجاعات به آن مقالات، به عنوان شاخص‌های اصلی در نظر گرفته می‌شود. هدف از این رتبه بندی بررسی میزان اثر‌گذاری دانشگاه بر وب و تعهد آن به دنیای مجازی است. بدین ترتیب توجه دانشگاه‌ها به انتشار اینترنتی در افزایش رتبه آن‌ها در این نوع رنکینگ تاثیر‌گذار است.

رتبه بندی دانشگاه‌ها بر اساس عملکرد تحصیلی (URAP)

رتبه بندی دانشگاه بر اساس عملکرد تحصیلی (University Ranking By Academic Performance) توسط موسسه انفورماتیک دانشگاه فنی و مهندسی خاورمیانه ارائه شده است. شاخص‌های این رنکینگ، بهره‌ ‌وری بر اساس میزان مقالات منتشر شده، بهره‌ وری بلند مدت بر اساس نتایج سایت Google Scholar، ضریب تحقیق، میزان استناد به مقالات بر اساس داده‌های ISI، ضریب تجمعی یا IF مجلات مختلف، بررسی کیفیت یا همان شاخص H (شاخص عددی برای نمایش بهره‌ وری و تاثیرگذاری علمی دانشمندان به صورت کمی) و همکاری بین‌المللی دانشگاه‌ها، می‌باشد.

شاخص‌های اصلی تعیین رنکینگ دانشگاه‌ها

شاخص‌های متنوعی برای تعیین رنکینگ دانشگاه‌ها وجود دارد اما مهمترین شاخص، کیفیت آموزش و فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی است. جهت بررسی این شاخص عوامل زیر در نظر گرفته می‌شود.

• کسب جوایز بین‌المللی (مانند جایزه نوبل) مانند جایزه نوبل، کسب مدال در مسابقات علمی و المپیادها
• جمعیت فارغ‌التحصیل دانشگاه
• حجم پژوهش‌های انجام شده
• درآمدهای پژوهشی و میزان تخصیص اعتبار برای تحقیقات

معرفی برخی وب‌سایت‌های مهم رنکینگ جهانی دانشگاه‌ها

در این قسمت برخی از وب سایت‌های مهم در ارائه رنکینگ دانشگاه‌ها معرفی شده است. برخی از این وب سایت‌ها صرفا به ارزیابی دانشگاه‌های آمریکا پرداخته‌اند و برخی دیگر همه دانشگاه‌ها را در نظر گرفته‌اند. این وب‌سایت‌ها عبارتند از:

/http://www.usnews.com

http://grad-schools.usnews.rankingsandreviews.com/grad

http://www.phds.org/rankings

http://www.stat.tamu.edu/~jnewton/nrc_rankings/nrc41.html

http://www.webometrics.info

در نظر داشته باشید که برای انتخاب یک دانشگاه جهت ادامه تحصیل آنچه بیش از رتبه ‌بندی و یا همان رنکینگ دانشگاه، مهم است مواردی مانند رشته مورد نظر شما، نمراتی که در آزمون‌های پیش‌نیاز کسب کرده‌اید و حتی عادات جسمی و روحی شما در اقلیم‌های آب و هوایی آن منطقه است. بنابراین در نظر داشته باشید که در زمان انتخاب دانشگاه به موارد ذکر شده بیش از رتبه دانشگاه توجه داشته باشید. یکی از راه‌های مطلع شدن از جزئیات دانشگاه انتخابی، دانشجویان در حال تحصیل آن دانشگاه و یا فارغ‌التحصیلان آن می‌باشد، بنابراین پیش از انتخاب یک دانشگاه بر اساس رتبه آن، با این گروه‌ها نیز ارتباط برقرار کنید و اطلاعات بیشتری از دانشگاه انتخابی خود به دست آورید.