اگر برای دریافت پذیرش تحصیلی از دانشگاه‌های خارجی تلاش می‌کنید، حتما می‌دانید که داشتن رزومه پژوهشی خوب یکی از موارد مهمی است که بر موفقیت فرایند اپلای تاثیرگذار است. ایمپکت فاکتور (IF) به عنوان شاخصی برای سنجش میزان اثرگذاری و اعتبار مقاله در مجلات علمی، نقشی کلیدی ایفا می‌کند. درواقع با چاپ مقالاتی که بتوانند در مجلات علمی بین‌المللی ایمپکت فاکتور بالایی داشته باشند می‌توانید در رقابت با سایر متقاضیان، گزینه‌ای جدی برای اساتید دانشگاه مقصد باشید. در این مقاله با ما همراه باشید تا چیستی و اهمیت ایمپکت فاکتور را بررسی کنیم.
ایمپکت فاکتور چیست؟
یکی از مراجع معتبر برای یافتن مقالات علمی Institute for Science Information یا همان پایگاه علمی ISI است. بانک اطلاعات ISI، مرکزی برای فهرست نمودن و پوشش جامع مهمترین مجلات علمی منتشر شده در دنیا است که هدف آن تبادل اطلاعات میان پژوهشگران مختلف است. ایمپکت فاکتور یا همان IF یکی از شاخص‌هایی است که مؤسسه اطلاعات علمی ISI برای ارزیابی انتشارات تحت پوشش فهرست‌نویسی خود در نظر می‌گیرد. این شاخص مهمترین و در عین حال کاربردی‌ترین شاخص ارزیابی مجله‌ها از نظر ISI است. IF به صورت میانگین، تعداد ارجاعات به یک مورد قابل استناد (نظیر مقاله پژوهشی، مقاله مروری، نامه، یادداشت، چکیده و…) در یک مجله علمی در طول زمانی معین تعریف شده است.
از جمله مواردی که در ارزیابی مجله مورد توجه قرار دارد این است که عنوان مقاله‌ها، چکیده و کلمات کلیدی باید به زبان انگلیسی باشد. همچنین توصیه می‌شود که منابع نیز به زبان انگلیسی نوشته شوند. لازم به ذکر است که سه پایگاه WOS ،EST و JCR از معتبرترین پایگاه‌های علم‌سنجی هستند که توسط مؤسسه اطلاعات علمی ISI تهیه و به روز می‌شوند.
در اینجا لازم است تاکید کنیم که برای اپلای، مقاله‌ها و کتاب‌ها در صورتی که به زبان انگلیسی باشند، اهمیت بیشتری دارند و داشتن ده‌ها کتاب و مقاله به زبان فارسی ممکن است تاثیری که اثر انگلیسی دارد نداشته باشند. پس اگر برنامه اپلای (و به بیان عمومی‌تر فعالیت علمی در سطح بین‌المللی) دارید، بهتر است زمان و هزینه را فقط بر روی مقاله‌ها و کتاب‌های به زبان انگلیسی سرمایه‌گذاری کنید.
تاریخچه ضریب تاثیر
در دهه ۱۹۶۰ یوجین گارفیلد که موسس ISI است، ضریب تأثیر را به عنوان راهی برای سنجش اهمیت و تأثیر مجلات علمی و کمک به محققان در شناسایی تأثیرگذارترین مجلات در حوزه خود ایجاد کرد. در ابتدا، ضریب تاثیر دستی و با شمارش تعداد استنادات مقالات یک مجله و تقسیم آن بر تعداد کل مقالات منتشر شده در مجله، محاسبه می‌شد.
ناشران، آژانس‌های مالی و محققان از شریب تاثیر استفاده می‌کنند. اما با این حال، ضریب تاثیر مورد انتقاد و محدودیت‌هایی قرار گرفته است و معیارهای جایگزینی مانند H-index و Altmetrics در حال توسعه هستند.
ایمپکت فاکتور (IF) را چگونه محاسبه می‌کنند؟
Impact Factor یا IF، تعداد ارجاعات در سایر مجله‌های علمی به مقاله‌های منتشر شده در مجله طی دو سال گذشته، تقسیم بر تعداد مقاله‌های منتشر شده است. این ضریب نه برای مقاله یا نویسنده، بلکه برای مجله محاسبه شده و مبنای ارزیابی آن یک دوره دو ساله است. لذا شما می‌توانید ایمپکت فاکتور ژورنال و مجلات را به عنوان یکی از شاخص‌های مهم اعتبار یک نوشتار علمی در نظر بگیرید.
هدف از تعریف ضریب تاثیر IF از ابتدا این نبود که معیاری برای ارزیابی عملکرد یک محقق باشد، بلکه ایمپکت فاکتور مجلات خارجی به عنوان معیاری برای ارزیابی کیفیت ژورنال در نظر گرفته می‌شود. اما متاسفانه این کاربرد اشتباه در حال افزایش است و دانشمندان و محققان در حال حاضر با توجه به میزان IF ژورنال‌هایی که مقالاتشان در آنها چاپ می‌شود رتبه‌بندی می‌شوند.
محاسبه IF فرایند نسبتا ساده‌ای دارد. برای محاسبه IF یک مجله در سال X، دو مورد باید انجام شود: تعداد کل استنادات به مقالات منتشر شده در آن مجله در سال‌های X-1 و X-2 شمرده می‌شود و این تعداد را بر تعداد کل مقالات منتشر شده در آن مجله در سال‌های X-1 و X-2 تقسیم می‌کنند.
کاربرد IF یا ایمپکت فاکتور برای جستجوی مقالات علمی چیست؟
در بسیاری از پایگاه‌های علمی، ایمپکت فاکتور (Impact Factor) مجله‌های معتبر و دارای ایمپکت فاکتور بالا، در کنار نام آنها یا در صفحه مخصوص آن مجله یا ژورنال در سایت پایگاه علمی، نمایش داده می‌شود. این عدد بیانگر میانگین مرجع قرار گرفتن آن مجله در طول یک دوره معین دو ساله است. هر چه این عدد بالاتر باشد، می‌توان در نظر گرفت که اعتبار آن مجله در میان پژوهشگران و استادهای دانشگاه بیشتر است. پس هر مقاله‌ای که در چنین مجله‌ای چاپ شود، از نظر سایر فعالان در زمینه‌های علمی و پژوهشی به صورت پیش فرض، از جایگاه بالاتری برخوردار است.
در میان پژوهشگران رایج است که بخواهند از مقاله‌های دارای ایمپکت فاکتور بالاتر به مقالات و کتاب‌های خود رفرنس دهند و همچنین تلاش می‌کنند تا با تهیه مقالات با کیفیت بالاتر و البته روش‌هایی دیگر، IF مقالات خود را نیز بیشتر کنند.
همه این‌ها نشان می‌دهد که Impact Factor معیاری مهم و اثرگذار برای ارزیابی یک مقاله یا حتی یک پژوهشگر است. هر چند که همیشه انتقادهایی نیز به این معیار وارد بوده است، اما این ابزار، حداقل به رشد کمی مقالات علمی در سال های اخیر کمک کرده است.
مزایا ضریب ایمپکت چیست؟
- ضریب تاثیر معیار استانداردی از یک مجله ارائه می‌کند که باعث می‌شود محققین تأثیرگذارترین و معتبرترین مجلات را در زمینه مورد علاقه خود شناسایی کنند.
- ضریب تأثیر می‌تواند ابزار مفیدی برای محققان، ناشران، مؤسسات مالی و مؤسسات دانشگاهی در تصمیم‌گیری در مورد مکان ارسال اثر برای انتشار، هدایت تلاش‌های پژوهشی و محل تخصیص منابع باشد.
- ضریب تاثیر بر اساس داده‌های عینی است نه نظرات یا ارزیابی‌های ذهنی.
- با ضریب تاثیر، محققان تشویق به انتشار تحقیقات با کیفیت بالا می‌شوند زیرا مجلات با ضریب تاثیر بالا تمایل بیشتری به انتخاب دارند و ممکن است استانداردهای بالاتری برای انتشار داشته باشند.
چه ضریب تاثیری خوب است؟
ضریب تاثیر خوب تا حد زیادی به حوزه علمی مجله بستگی دارد و میانگین هر موضوع با موضوع دیگری تفاوت دارد. مثلا در سال ۲۰۲۴ میانگین ضریب تاثیر در رشته تاریخ از ۱ تا ۳ بوده و در حوزه سرطان شناسی ۸ تا ۱۰. به‌صورت کلی هرچه عدد ضریب تاثیر بیشتر باشد، اعتبار مجله علمی بالاتر است. پس ضریب تاثیر ۱۰ عالی محسوب می‌شود. اما اگر این عدد از ۲.۵ هم بیشتر باشد، می‌توان به مجله موردنظر امیدوار بود.
چطور مجلات با ایمپکت فاکتور بالا پیدا کنم؟
هنگام انتخاب مجله برای چاپ مقاله خود توجه داشته باشید که ایمپکت فاکتور بین رشته‌های علمی مختلف به طور قابل توجهی متفاوت است. بنابراین، مهم است که به دنبال لیست مجلات با ایمپکت فاکتور بالا در رشته تحصیلی خود باشید. نکته دیگر مشخص کردن هدف است: آیا می‌خواهید مقاله خود را در معتبرترین مجله ممکن منتشر کنید؟ یا به دنبال مجله‌ای هستید که مخاطبان بیشتری داشته باشد؟
ایمپکت فاکتور تنها یکی از معیارهای ارزیابی کیفیت یک مجله است. عوامل دیگر مانند کیفیت مقالات منتشر شده در مجله، اعتبار هیئت تحریریه و مخاطبان مجله نیز مهم هستند.
برای پیدا کردن مجلات با ایمپکت فاکتور بالا در رشته مورد نظر خود می‌توانید در این سه سایت جست‌وجو کنید:
- سایت کلاریویت: این سایت را موسسه اطلاعات علمی (ISI) ارائه کرده و شامل لیست جامعی از مجلات علمی به همراه ایمپکت فاکتور آنها در رشته‌های مختلف است. شما می‌توانید با ایجاد یک حساب کاربری رایگان به این اطلاعات دسترسی پیدا کنید.
- سایت اطلاعاتی سایمگو: این پایگاه اطلاعاتی را دانشگاه کارلوس سایماگو در اسپانیا ارائه می‌کند و شامل رتبه‌بندی مجلات علمی بر اساس شاخص‌های مختلفی از جمله ایمپکت فاکتور است. می‌توانید به صورت رایگان به این اطلاعات دسترسی پیدا کنید.
- Google Scholar: این موتور جستجوی علمی به شما امکان می‌دهد تا بر اساس کلمات کلیدی و عبارات مورد نظر خود به دنبال مقالات علمی بگردید و ایمپکت فاکتور مجلات را مشاهده کنید. استفاده از گوگل اسکالر رایگان است.
۳۰ مجله با ایمپکت فاکتور بالا
در جدول پایین لیستی از ۳۰ مجله علمی برتر با ضریب تاثیر آنها را برایتان آورده‌ایم.
| ضریب تاثیر | ژورنال |
|---|---|
| ۲۸۶.۱۳ | CA : A Cancer Journal for Clinicians |
| ۲۰۲.۷۳۱ | Lancet |
| ۱۷۶.۰۷۹ | New England Journal of Medicine |
| ۱۵۷.۳۳۵ | JAMA : Journal of the American Medical Association |
| ۱۱۳.۹۱۵ | Nature Reviews Molecular Cell Biology |
| ۱۱۲.۲۸۸ | Nature Reviews Drug Discovery |
| ۱۰۸.۵۵۵ | Nature Reviews Immunology |
| ۱۰۲.۶۴۲ | Lancet Respiratory Medicine |
| ۹۳.۳۳۳ | BMJ : British Medical Journal |
| ۸۷.۲۴۱ | Nature Medicine |
| ۸۶.۲۰۸ | Lancet Microbe |
| ۷۹.۶۸۳ | World Psychiatry |
| ۷۸.۲۹۷ | Nature Reviews Microbiology |
| ۷۷.۰۵۶ | Lancet Psychiatry |
| ۷۶.۶۷۹ | Nature Reviews Materials |
| ۷۳.۰۸۲ | Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology |
| ۷۲.۴۲۷ | Lancet Public Health |
| ۷۲.۰۸۷ | Chemical Reviews |
| ۷۱.۴۲۱ | Lancet Infectious Diseases |
| ۶۹.۸ | Nature Reviews Cancer |
| ۶۹.۵۰۴ | Nature |
| ۶۸.۱۶۴ | Nature Biotechnology |
| ۶۷.۴۳۹ | Nature Energy |
| ۶۶.۸۵ | Cell |
| ۶۵.۰۳۸ | Nature Reviews Disease Primers |
| ۶۵.۰۱۱ | Nature Reviews Clinical Oncology |
| ۶۳.۷۱۴ | Science |
| ۶۰.۶۱۵ | Chemical Society Reviews |
| ۵۹.۹۳۵ | Lancet Neurology |
| ۵۹.۵۸۱ | Nature Reviews Genetics |
نکات مهم درباره مفهوم ایمپکت فاکتور
- محدودیت‌های IF: مهم است که به خاطر داشته باشید که IF یا ایمپکت فاکتور تنها یک معیار برای سنجش اعتبار مجلات علمی است و معیارهای دیگری مانند کیفیت مقالات، داوری مقالات و سابقه مجله نیز باید در نظر گرفته شوند.
- تفاوت IF بین رشته‌ها: IF بین رشته‌های مختلف علمی به طور قابل توجهی متفاوت است. به عنوان مثال، به طور کلی، مجلات در حوزه‌های علوم پایه مانند فیزیک و شیمی، IF بالاتری نسبت به مجلات در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی دارند.
- استفاده از شاخص‌های دیگر: علاوه بر IF، شاخص‌های دیگری مانند H-index و altmetrics نیز برای سنجش نفوذ و اعتبار مجلات و محققان وجود دارند.
